Działanie witaminy C, zwanej też kwasem askorbinowym lub dehydroaskorbinowym (oznaczanej symbolem E300), u ludzi i zwierząt związane jest z rolą przeciwutleniającą (usuwa wolne rodniki) oraz kofaktorową niektórych ważnych enzymów. Dosyć powszechnie występuje w owocach i warzywach, przy czym w owocach jest jest jej zdecydowanie więcej. Jako antyoksydant pomaga organizmowi usuwać wolne rodnik, które w określonych warunkach uszkadzają składniki komórek organizmu, a także zaburzają jej metabolizm (ochronne działanie witaminy C). Niedobory witaminy C przyczyniają się do obniżenia odporności na różnego rodzaju infekcje, powodują trudniejsze gojenie się ran, a w dłużej perspektywie pojawia się szkorbut (in. gnilec, czyli choroba związana z zaburzeniami syntezy kolagenu).
- Witamina C
- Źródła witaminy C
- Dzienna dawka witaminy C
Działanie witaminy C na organizm
Witamina C uczestniczy w wielu istotnych dla zdrowia procesach. Jest wykorzystywana w leczeniu przeziębień, terapii przeciwnowotworowej oraz leczeniu cukrzycy. Jedną z istotnych ról witaminy C jest jej udział w syntezie kolagenu, gdzie jest kofaktorem enzymów (hydroksylaz) odpowiedzialnych za za stabilizację oraz krzyżowanie włókien kolagenu (kolagen jest głównym białkiem tkanki łącznej, odpowiedzialnej m.in. za napięcie, sprężystość i elastyczność skóry). Niemniej jednak rola witaminy C jest dużo bardziej rozległa:
- jest zamiataczem wolnych rodników (przekształca wolne rodniki w nietoksyczne lub mniej reaktywne formy – przeciwutleniające działanie witaminy C)
- ma właściwości przeciwnowotworowe (przeciwnowotworowe działanie witaminy C)
- bierze udział w syntezie kolagenu
- aktywuje układ odpornościowy (immunologiczny) – witamina C pobudzając działanie komórek odpornościowych, wzmacnia ich działanie antywirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne
- wspomaga procesy gojenia się ran i zrastania kości po urazach i złamaniach (związane jest to m.in. z właściwościami poprawiającymi krzepnięcie krwi)
- bierze udział w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu oraz kwasów żółciowych (witamina C obniża zawartość cholesterolu całkowitego i „złego” cholesterolu LDL, podwyższa poziom „dobrego” cholesterolu HDL oraz obniża zawartość fibrynogenu w osoczu – działanie przeciwmiażdżycowe)
- jest zaangażowana w procesy biosyntezy hormonów kory nadnerczy
- wspomaga przyswajania niehemowego żelaza i uczestniczenie w wytwarzaniu krwinek czerwonych (żelazo niehemowe znajduje się w produktach roślinnych, natomiast żelazo hemowe w produktach zwierzęcych – uważa się, że żelazo niehemowe jest trudniej przyswajalne przez organizm). Czytaj: w jakich produktach jest żelazo?
- jest zaangażowana w regulację i powstawanie prostaglandyn (hormonów regulujących różne procesy fizjologiczne)
- łagodzi objawy alergii (związane jest to z właściwościami uszczelniającymi naczynia krwionośne oraz łagodzeniu odczynów alergicznych)
- reguluje poziom cukru we krwi u osób chorych na cukrzycę
- stosowana miejscowo działa ochronnie na skórę (nie działa jak filtr przeciwsłoneczny, gdyż nie posiada zdolności wchłaniania promieniowania słonecznego, jednak badania wykazały, że miejscowe stosowanie chroniło skórę przed rumieniem i oparzeniami słonecznymi – UVB)
Wchłanianie i straty witaminy C
Witamina C musi być dostarczana z pokarmem, gdyż nasz organizm nie jest w stanie jej syntetyzować. Kwas askorbinowy u ludzi i zwierząt wchłaniany jest głównie w jelicie cienkim, szczególnie w dwunastnicy, a po wchłonięciu gromadzony jest w tkankach, szczególnie tych, w których podlega intensywnym przemianom (metabolizmowi) np. w wątrobie, grasicy, trzustce, mózgu i kilku innych organach. Stwierdzono, że witamina C bez większych trudności pokonuje barierę krew-mózg, gdzie następnie dochodzi do jej kumulacji. Dzięki temu chroni komórki mózgu przed uszkodzeniami przez wolne rodniki, a także uczestniczy w syntezie neuroprzekaźników.
Wydalanie nadmiernej ilości witaminy C odbywa się z moczem. Różne badania dowiodły, że witamina C jest wydalana w nadmiarze u ludzi poddanych stresowi. Ponadto podawanie różnych związków także przyczynia się do zwiększonego usuwania witaminy C z organizmu. Do czynników tych zalicza się:
- węgiel aktywny
- aspiryna
- niektóre konserwanty
- nikotyna
- sulfinoamidy (np. niektóre leki bakteriostatyczne)
- promieniowanie UV
